Werner Vrysoone, het is een wat getelefoneerde naam voor een hoofdpersonage. Maar de nogal houterige ambtenaar - diensthoofd in het stadje Assenberg - is dan ook een man met veel beklemmingen, ondanks zijn altijd sluimerende verlangen naar vrijheid en dadendrang. Hij is de vader van twee dochters - van wie er maar een uit zijn lendenen is gekomen - en hij verloor zijn vrouw Conny bij een ongeval in Maine (waar hij niet bij was).

Starend door zijn raam wekt het overlijdensbericht van Fleetwood Mac-stichter Peter Green een kralensnoer aan herinneringen op. Temeer omdat diens nummer 'Albatros' ('Hier werd geschilderd, met geluid') zelfs de uitvaart van zijn vrouw verklankte. Nu wekt de song een volkomen versplinterd tijdperk op, met zijn vroegere kompanen Jonas en Rafaël.

Het lijkt een eenvoudig opzet, maar voormalig Gouden Uil-laureaat Guido van Heulendonk - die met zijn vorige verhalenbundel Vrienden van de poëzie (2021) hoge ogen gooide - toont opnieuw zijn talent voor fijnmazige composities. In een patchwork van tekstgenres (van brieven, spreekbeurtpresentaties, rapporten, verslagen, dagboeken tot e-mails) krijgen we inzage in de getroebleerde familie. Op wrange, ingenieuze wijze laat hij gebeurtenissen in elkaar grijpen. En evengoed ontsporen.

Wat is er gaande met de door Rafaël verwekte, geadopteerde dochter Hedda, die zich als een godsdienstfreak ontpopt en van wie Werner het spoor bijster raakt? En hoe exhibitionistisch gaat zijn andere dochter Paulien, die uitgroeit tot een befaamde actrice, met haar verleden om?

En dan is er de ontregelende rol van de tot schrijver ontbolsterde Jonas (in wie Van Heulendonk zichzelf lijkt te verschuilen)? Bedachtzaam voert Van Heulendonk de spanning op. Voor je het weet zit je helemaal ingesponnen in zijn literaire web. 'De literatuur is nu eenmaal de vampier onder de kunsten: zonder bloed uit de omgeving kan ze niet leven', lezen we. Er wordt 'amoureuze archeologie' bedreven, onheil spat in het rond en thema's als extreemrechts en klimaatradicalisme vonken op. Was Werner werkelijk een laffe vader?

De bedrieglijke ongrijpbaarheid van herinneringen is een leidmotief in De kroon met twee pieken, waarvan vaak een bittere melancholie afslaat. Het wemelt in dit soms wat overvolle boek van smeulende tragiek en verkeerd genomen afslagen in het leven.

Al na de eerste bladzijden is het duidelijk: De kroon met twee pieken van de Vlaamse schrijver Guido van Heulendonk is een bijzonder boek. Het opent in 2020 met de dood van Peter Green van popgroep Fleetwood Mac en de gevoelens daarover van fan Werner Vrysoone. Het volgende hoofdstuk is een schoolspreekbeurt van Werners dochter Paulien, in 1998, over haar verongelukte moeder. Na een brief van Paulien aan haar vriendin Marianne wordt de lezer meegevoerd naar 1969, de schooltijd van Werner. Een bont palet aan perspectieven, tijdlagen en vertelvormen in ruim tien pagina's, dat meteen fascineert en nieuwsgierig maakt.

Werner Vrysoone, volgens de verteller een leeg vat waarin geen enkel origineel idee kon broeden, trouwde de ongehuwde moeder Conny Bruynzele. Die had 'een springtij van testosteron' opgewekt bij de mannelijke dorpsjeugd en was zwanger geraakt van de gewetenloze dweil Rafaël Van Kassel, die haar prompt dumpte.

Werner voedt dochtertje Hedda op als zijn eigen kind en het biologische vaderschap is geen gespreksthema tussen hem en Conny. Samen krijgen ze dochter Paulien. Als Hedda eenmaal weet dat haar echte vader in haar leven ontbreekt, wordt ze onhandelbaar op school en neemt ze uiteindelijk haar toevlucht tot een ultieme vader: ze raakt verslaafd aan God en breekt met haar familie.

In het oeuvre van Van Heulendonk (1951) zijn het lot en de relatie tussen oorzaak en gevolg terugkerende elementen. Ook alle personages in De kroon met twee pieken dragen de wonden van een onvoltooid verleden met zich mee. Zo wordt Paulien getekend door de dood van haar moeder en het verlies van haar vriend in de puberteit, ook door een ongeluk.

Zij probeert greep op haar leven te krijgen door haar ervaringen en gevoelens in toneelmonologen te verwerken. Zo kan zij de realiteit herformuleren. Dat laatste is een wezensbehoefte van de mens: 'Een narratief instinct, waarmee we vat proberen te krijgen op ons bestaan.' Alles is uiteindelijk een verhaal; we kunnen de realiteit alleen aan als we die ordenen, vertalen naar een 'format'.

Het verhaal meandert niet alleen door de tijd, maar ook door genres. Brieven, dagboeknotities van Werner, interviews met Paulien, de weergave van een telefoongesprek - samen vormen al deze elementen een levendig, gevarieerd en toch compact verhaal. Van Heulendonks regie over de gecompliceerde structuur dwingt respect af.

Het verhaal is meer dan de geschiedenis van mensen in wie het kind 'blijft spoken, met al zijn grillen en littekens'. Hun strijd met en tegen het bestaan - en met zichzelf - prikkelt tot reflectie. Een mens is in wezen een stoet van personages die soms nauwelijks iets met elkaar te maken hebben; we vervreemden van onszelf, denkt een van de romanfiguren. Het is een van de vele uitspraken die de lezer uitdagen tot nadenken.

Dat geldt ook voor impliciete kritiek op de tijdgeest. Paulien vraagt zich af of bejubelde waarden als uniciteit, individualisme en autonomie werkelijk bijdragen aan ons zielenheil: 'Autonomie lijkt me nu een dwaalleer, gepredikt in de kerk van de valse vrijheid.' Een ironische sneer krijgt de bucketlist, de treurige verzameling wensen van de verzadigde mens, zoals zwemmen met een dolfijn of een marathon lopen. En dan zijn er de lege modewoorden. Paulien zegt dat de relatie tussen haar ouders soms 'turbulent' was en realiseert zich dat dit een 'vuilniszakwoord' is.

De kroon met twee pieken is ook een tijdroman. De verteller refereert aan de Twin Towers, corona, het Front National, de aanslag op de Promenade des Anglais in Nice in 2016. Hedda wordt in Nigeria door Boko Haram met schoolmeisjes ontvoerd.

Van Heulendonk schrijft zó soepel dat je bijna ontgaat hoe knap en beeldend zijn stijl is. Heimwee brandt als moeraskoorts. Regen op een ruit: 'Een dicht patroon van druppels bewoog in wanorde, als in paniek, op het vensterglas.'

'Alle kunst is een vertaling van de realiteit naar een ander, abstracter niveau', zegt Paulien. En: 'De kunstenaar kan enkel hopen dat de ontvanger er iets mee kan, binnen zijn eigen wereld.'

Met Van Heulendonks vertaling van 'de werkelijkheid' kan de zorgvuldig lezende ontvanger meer dan iets: hij wordt geraakt, stelt zichzelf vragen en realiseert zich dat hij net als de personages leeft 'in een onverschillig universum waarin elke schijn van positieve doelgerichtheid pure menselijke projectie is.' En boven dat alles klapwiekt de Albatross van Fleetwood Mac, een refrein in Werners leven en een leidmotief in deze knappe, mooie roman.

De Arbeiderspers; 276 pagina's; € 23.

 

****

Wanneer de gepensioneerde ambtenaar Werner Vrysoone in juli 2020 bij de kapper hoort dat Fleetwood Mac-oprichter Peter Green is overleden, triggert dat bij hem een herinneringstsunami. Green heeft Werner immers altijd al geraakt, in het bijzonder de oorwurm 'Albatross'. Van Heulendonk toont zijn meesterschap in een vernuftig opgebouwd verhaal, waarin de stapstenen telkens worden ingeleid met de Bijbelse woorden 'En het gebeurde dat...' Raak beschreven flarden uit het verleden, het heden en zelfs de toekomst tekenen Werners bewogen levensloop almaar duidelijker af: zijn relatie met zijn twee dochters, van wie slechts één zijn eigen kind is, de ongezonde rivaliteit met zijn jeugdvrienden, zijn ambivalente houding als echtgenoot en als weduwnaar. Door een begeesterende mengeling van tekstgenres krijgt 'De kroon met twee pieken' een enorme vinnigheid. Ook de wisselende vertelperspectieven en de perfect getimede motieven trekken de lezer het verhaal in. Voeg daar nog Van Heulendonks taalvermogen, zijn zeldzaam psychologisch inzicht en ingehouden humor aan toe en je hebt het recept voor een voortreffelijke roman. 

Een literaire roman over familie en identiteit. Het boek volgt het leven van Werner Vrysoone, een ambtenaar en vader van twee dochters, van wie er slechts een zijn eigen kind is. Er ontstaat een gespannen relatie tussen de meisjes door botsende persoonlijkheden en traumatische verledens. Werner probeert een goede vader te zijn, maar wordt gedwongen tot een harde keuze. Het verhaal is caleidoscopisch opgebouwd met veel perspectiefwisselingen en is op gedragen, beeldende toon geschreven. Met name geschikt voor een literaire lezersgroep. Guido Van Heulendonk (1951) is een Belgische schrijver. Hij schreef vele boeken. Zijn werk werd vertaald, verfilmd en bekroond, onder meer met de Gouden Uil.